17. yüzyılda Galileo’nun teleskopla keşfettiği Güneş lekeleri, o dönemde Güneş’in dönüşünü anlamamızı sağladı. Ancak, 1645-1715 yılları arasında “Maunder minimumu” adı verilen 70 yıllık bir dönemde bu lekeler tamamen kayboldu ve ardından gizemli bir şekilde yeniden görünmeye başladılar. Sonradan, bu lekelerin yaklaşık 11 yıllık döngülerle belirdiği ve kaybolduğu fark edildi. Bu döngüye “Güneş döngüsü” adı verildi.
1859’da amatör astronom Richard Carrington, bir güneş lekesinin aniden parladığını fark etti. Bu “güneş patlaması” sadece birkaç dakika sürdü; ancak iki gün sonra Dünya’nın manyetik alanını etkileyen büyük bir fırtınaya yol açtı.
Bu olay, “Carrington Olayı” olarak tarihe geçti. O dönemde kullanılan telgraf sistemleri bu fırtınadan etkilenerek ya kendiliğinden çalışmaya başladı ya da alev aldı. Bu olay, Güneş’in Dünya üzerindeki etkisinin ilk kez somut bir kanıtı oldu.
20. yüzyılda Amerikan astrofizikçi George Ellery Hale, Güneş’in bazı bölgelerinin güçlü manyetik alanlara sahip olduğunu keşfetti. Hale’in araştırmaları, Güneş ile Dünya arasındaki “güneş-dünya ilişkisi” olarak bilinen modern teorinin temelini oluşturdu.
DEV GAZ BULUTLARI UZAYA SAVRULABİLİYOR
Güneş lekeleri, bu ilişkide önemli bir rol oynuyor çünkü manyetik enerji depoluyorlar ve bu enerji, doğru koşullarda patlamalarla açığa çıkabiliyor. Bu patlamalar sonucunda, “koronal kütle atımı” adı verilen dev gaz bulutları uzaya savrulabiliyor. Eğer bu gaz bulutlarından biri Dünya’ya yönelirse, manyetik fırtınalara ve auroralara neden olabiliyor.
Ancak bu olayların Dünya üzerindeki etkisi, gaz bulutunun manyetik yönü ile Dünya’nın manyetik alanının uyumuna bağlı. Eğer manyetik yönler uyumlu değilse, Dünya’da yalnızca küçük bir basınç değişimi gözlemlenebiliyor.
Günümüzde, Güneş lekeleri sayısının beklenmedik şekilde artması nedeniyle önümüzdeki birkaç yıl boyunca büyük manyetik fırtınaların yaşanabileceği öngörülüyor. Özellikle Mayıs 2024’te gözlenen fırtınalar, bu tür olayların ne kadar etkileyici ve aynı zamanda tehlikeli olabileceğini gösteriyor.
TEKNOLOJİK ALTYAPILAR ÜZERİNDE RİSK OLUŞTURABİLİR
Teknolojinin yoğun kullanıldığı günümüzde, bu manyetik fırtınalar potansiyel olarak elektrik şebekeleri, uydular ve diğer teknolojik altyapılar üzerinde risk oluşturabilir.
Güneş’in bu karanlık yüzü, güzellik ve tehlikeyi bir arada sunuyor. Güneş lekeleri ve patlamalar, Dünya’nın manyetik alanıyla etkileşime girerek, gökyüzünde büyüleyici auroralar oluştururken, modern teknolojiler üzerinde de ciddi etkilere yol açabiliyor.
Bu gizemli bağlantının sırlarını çözmek ise bilim insanları için hâlâ büyük bir merak konusu olmaya devam ediyor.
